WikipediaTadija Sondermajer je bio srpski i jugoslovenski pilot, vazduhoplovni inženjer i jedan od pionira avijacije u Jugoslaviji. Bio je poznat po svojim hrabrim poduhvatima i doprinosu razvoju civilnog i vojnog vazduhoplovstva u Kraljevini Jugoslaviji. Bio je jedan od osnivača Aeroputa, prve jugoslovenske avio-kompanije, preteče JAT-a i Er Srbije. Njegov rad je postavio temelje za razvoj civilnog avio-saobraćaja u Jugoslaviji.
Tadija Sondermajer rođen je 1892. godine u Beogradu. Njegov otac sanitetski pukovnik dr Roman Sondermajer,nemačko-poljskog porekla, došao je iz Krakova u Beograd, a majka Stanislava Đurić bila je ćerka generala Dimitrija Đurića i unuka dr Dimitrija Matića, ministra prosvete. Otac Tadijin, dr Roman, utemeljivač je vojne hirurgije kod nas, majka Stanislava bila je bolničarka u ratovima, a njegov brat Stanislav, najmlađi srpski vojnik na Ceru.
Nakon završetka Druge beogradske gimnazije 1910. godine odlazi u Nemačku, u Hajdelberg da studira arhitekturu. Kada je izbio Prvi balkanski rat prijavljuje se kao dobrovoljac, a u Prvom svetskom ratu, 1916. godine uspešno ulazi u vazduhoplovstvo, završivši izviđački kurs u Sedesu kod Soluna. Posle toga prelazi u eskadrilu u Vertekopu, gde je ostao do 1917. godine. Posle Prvog svetskog rata, 1921, jedan je od osnivača Aerokluba u Beogradu,i njegov potpredsednik sve do 1941. godine.
Upušta se u nesvakidašnji lični poduhvat, 20 dana pre istorijskog leta Čarlsa Lindberga preko Atlantika, Sondermajer od 20. aprila do 2. maja 1927. godine,sa pilotom Leonidom Bajdakom, kreće u rekordni let na relaciji-Pariz-Beograd-Bombaj i nazad, te tako stiče svetsku slavu. Te iste 1927. godine Tadija Sondermajer osniva nacionalnu avio-kompaniju Aeroput.
Tokom Drugog svetskog rata optužen je da je Jevrejin, pa ga Nemci 1941. hapse. Spaslo ga je to što mu je, u to vreme,jedan od rođaka bio biskup u Krakovu. Britanske vlasti ga optužuju da je bio nemački kolaborant, zbog čega mu oduzimaju odlikovanja i osuđuju na smrt. Optužbe za saradnju sa okupatorom stižu i sa jugoslovenske strane, a nije pomoglo ni to što je Tadija Sondermajer učestvovao u borbama za oslobođenje Beograda, ali ni to što se vlastima prijavio kao dobrovoljac.
Uhapšen je krajem oktobra 1944, oduzeta su mu sva građanska prava, i ponovo osuđen na smrt. Na kraju je oslobođen, a građanska prava su mu vraćena, jer je utvrđeno da su optužbe bile neosnovane. U pilotsku kabinu više nikada nije ušao, a izdržavao se radeći u građevinskom preduzeću „Polet“ kao inženjer do penzionisanja.
Preminuo je 1967. godine.
Tadija Sondermajer ostaće upamćen i po dvoboju sa Milošem Crnjanskim. U Beogradu su vojni piloti i veterani iz Velikog rata osnovali Aeroklub, 22. oktobra 1921. godine, a cilj mu je bio popularizacija avijacije.
Počasni predsednik je bio dr Arčibald Rajs, potpredsednik Tadija Sondermajer, a jedan od članova kluba bio je i poznati pisac Miloš Crnjanski. Kada se povela priča koje avione treba da kupi novoosnovani jugoslovenski aeroklub, Crnjanski je bio uporan da to treba da budu Nemci, a Tadija – Francuzi.
U besu, Miloš Crnjanski je Tadiju Sondermajera ošamario rukavicom, što je značilo-poziv na dvoboj, što je, povređene časti, Tadija prihvatio. Sutradan, u rano jutro, 26. septembra 1926. godine počelo je odbrojavanje koraka… Po jednoj verziji, prvi je pucao Crnjanski i promašio, a Sondermajer, potom,časno pucao u vazduh. Po drugoj verziji, Tadija je odbio da puca u Miloša, što je pisca razbesnelo, tako da su sudije prekinule dvoboj…
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, ali i na X nalogu. Pretplatite se na PDF izdanje lista Danas.
