„Pokreni se“: Ankliozirajući spondilitis, bolest nepoznatog uzroka

Prim. dr Mirjana Lapčević, predsednica ORS-a istakla je da se procenjuje da muškarci dva do tri puta češće oboljevaju od ankilozirajućeg spondilitisa nego žene. Tačan uzrok bolesti nije poznat, iako se zna da genetska predispozicija ima značajan uticaj.

Dr Lapčević je kazala da bolest počinje polako (podmuklo), na početku, pacijenti nisu svesni uzroka svoje bolesti i pomenute simptome povezuju sa mehaničkim oštećenjem, te vrlo često odlažu posetu lekaru dok simptomi ne postanu nepodnošljivi. Upravo je kašnjenje u postavljanju dijagnoze najveći izazov u lečenju ove bolesti – bol u leđima koji se javlja kao prvi simptom pacijente dovodi do izabranih lekara opšte medicine, koji često ne prepoznaju AS i obolelog upućuju kod neurologa, fizijatara ili ortopeda. Neretko se osobama koje boluju od AS pogrešno postavi dijagnoza, npr. išijalgije ili fibromijalgije, zbog sličnih simptoma bolesti. Ovo je jedan od glavnih razloga za činjenicu da od prvih simptoma do dolaska kod reumatologa i postavljanja prave dijagnoze u proseku prođe preko sedam godina.

Doc dr Mirjana Zlatković-Švenda iz Instituta za reumatologiju Srbije naglasila je da se prvi simptom ankilozirajućeg spondilitisa javlja pre 45. godine života, najčešće između 18. i 35. godine, a to je bol u donjem delu leđa koji traje neprekidno duže od 3 meseca i koji ima inflamatorni karakter. Radi se o tzv paradoksalnom bolu, koji je izraženiji kada bolesnik miruje, naročito u toku noći i ujutro a ublažava se sa fizičkom aktivnošću i kretanjem, nastao je postepeno, odnosno bolesnik se ne seća tačno kada se pojavio i praćen je jutarnjom ukočenošću koja traje najmanje 30 minuta. Ukoliko osoba ima navedene simptome bolesti, to je signal da se javi reumatologu jer postoji sumnja na zapaljenski bol u leđima, a takođe se mogu javiti i bol ili otok zglobova i upala tetiva ili ligamenata.

Prema istraživanju koje je u Evropi sprovela organizacija IMAS-a (The International Map of Axial Spondyloarthritis), ankilozirajući spondilitis otežava svakodnevne aktivnosti i to 69 odsto ispitanika ima problem da ustane iz kreveta, za 68 odsto penjanje uz stepenice je otežano, 76 odsto ima problem sa vežbanjem/fizičkim aktivnostima. Ankilozirajući spondilitis, takođe utiče i na profesionalnu delatnost pacijenata.

Prof. dr Gorica Ristić, reumatolog na VMA, govoreći o terapijskim opcijama istakla je da kada reumatolog potvrdi dijagnozu ankilozirajućeg spondilitisa, prva linija terapije su nesteroidni antiinflamatorni lekovi (NSAIL), koji mogu biti efikasni u određenom vremenskom periodu, pored fizikalne terapije i svakodnevnog vežbanja. Međutim, NSAIL lekovi mogu da umanje bol, ali ne deluju na uzrok i progresiju bolesti. Korišćenje hemijskih lekova koji menjaju tok ankilozirajućeg spondilitisa (sulfasalazin…) imaju ograničeni efekat.

Ona ističe da se promene koje se dešavaju na kičmenom stubu mogu zaustaviti jedino primenom bioloških lekova, koji ciljano blokiraju različite citokine koji učestvuju u procesu upale.Zbog toga je ova terapija indikovana kod svih pacijenata gde je pregledom magnetnom rezonancom dokazan zapaljenski proces na kičmenom stubu i/ili sakroilijačnim zglobovima, kao i kod teških entezitisa, jer kod ovakvih promena drugi lekovi nemaju uticaj na supresiju inflamacije. Takođe je treba razmotriti i kod pacijenata sa perifernim manifestacijama kod kojih se održava visoka aktivnost bolesti uprkos primeni bolesti modifikujućih lekova.

Primarni cilj lečenja pacijenata sa AS je sprečavanje progresije strukturnog oštećenja, smanjenje bola, očuvanje/normalizacija funkcije, poboljšanje kvaliteta života kroz kontrolu simptoma i upale i ponovno uključivanje u društvo.
U Udruženju ORS napominju da zlatni standard lečenja ankilozirajućeg spondilitisa je sveobuhvatni pristup lečenju koji uključuje i svakodnevnu fizičku aktivnost.

Zahvaljujući naporima naših zdravstvenih institucija, pacijenti koji boluju od ankilozirajućeg spondilitisa već nekoliko godina imaju priliku da se leče najboljom terapijom u ranoj fazi bolesti. Preduslov za uspešno lečenje je edukacija i blagovremeno prepoznavanje simptoma, kako ne bi došlo do kašnjenja u postavljanju dijagnoze i primeni ciljane terapije.