Manastir Ćelije: Trocrkva svetog oca Justina

Reč je o zavetnom hramu arhimandrita Justina (Popovića), jednog od najvećih pravoslavnih bogoslova 20. veka, kog je Crkva 2010. proglasila za sveca i njegov spomen slavi 14. juna. Posle osvećenja, prazničnu liturgiju u novoj crkvi trebalo bi da služe poglavar i više arhijereja SPC i drugih pomesnih crkava, najavljeno je iz Valjevske eparhije. Osvećenjem trocrkve u Ćelijama ispuniće se testamentarna želja oca Justina, a ujedno i obeležiti 125 godina od njegovog rođenja i četiri decenije od upokojenja. Sve to u godini u kojoj SPC slavi osam vekova autokefalnosti.

Želja oca Justina bila je da njegovi naslednici – njegova duhovna deca objave njegova dela – celokupni opus obuhvata 40 tomova, a da sav prihod ide u Fond svetog Jovana Zlatoustog za izgradnju trooltarnog hrama u Ćelijama.

Bez obzira na potrese i razmimoilaženja među „justinovcima“, zavet oca Justina ostvaren je u velikoj meri zahvaljujući izdavačkom podvigu sestrinstva ovog manastira, u kome je otac Justin proveo poslednjih 30 godina svog života u nemilosti komunističkih vlasti, molitvi i pisanju.

Temelji nove crkve postavljeni su 2007. u prisustvu 12 episkopa. Građena je prema zamislima oca Justina i projektima nedavno preminulog arhitekte Predraga Peđe Ristića. Oslikavanje i unutrašnji radovi na trooltarnom hramu, koji po spoljašnjem izgledu i prilazu podseća na crkvu svetog Dimitrija u Solunu, završeni su ove godine.

Manastir Ćelije, za koji se veruje da potiče iz vremena vladavine kralja Dragutina, nalazi se šest kilometara jugozapadno od Valjeva, u kanjonu reke Gradac, u ataru sela Lelić, rodnog mesta vladike Nikolaja (Velimirovića), takođe srpskog svetitelja, čiji se životni put često ukrštao sa njegovim đakom ocem Justinom. Manastirska crkva iz 14. veka, u kojoj se čuvaju mošti oca Justina, posvećena je svetim arhangelima Mihailu i Gavrilu. Više puta razaran i obnavljan, ovaj manastir bio je važan učesnik u životu Valjevske nahije i stvaranju moderne srpske države, a u njemu počivaju i istorijske ličnosti poput kneza Ilije Birčanina.

Dolaskom oca Justina 1948. Ćelije postaju mesto posleratnog duhovnog otpora komunističkom režimu, a posle njegove smrti i centar narodnog pokloništva. Otac Justin – u svetu Blagoje Popović na ovaj svet je došao 1894. u Vranju i sa njega otišao 1979. u Ćelijama na praznik Blagovesti.

Beogradski bogoslov, koji je kao bolničar Srpske vojske prešao preko Albanije, monah koji je za svog nebeskog zaštitnika izabrao svetog mučenika Justina Filozofa, oksfordski, petrogradski i atinski đak, osnivač Srpskog filozofskog društva i časopisa Hrišćanski život, profesor Karlovačke bogoslovije i Bogoslovskog fakulteta u Beogradu, odbio je episkopski čin smatrajući sebe nedostojnim te dužnosti. Posle Drugog svetskog rata, sa još 200 profesora, prognan je sa Beogradskog univerziteta, uhapšen, zatvoren, lišen građanskih prava.

Po izlasku iz zatvora, na poziv tadašnje igumanije Sare dolazi u Ćelije gde, uprkos političkom progonu, počinje njegov najplodniji pastirski, spisateljski i prevodilački rad. Duboko je verovao da je „najstrašnije je biti čovek u svetu u kome smrti ima, a vaskrsenja nema“.