Misterija jednog spomenika

U Leskovcu, gradu sevdaha i romantičara, čiju su istoriju pribeležili mnogi putopisci, pesnici i brojni umetnici, ima mnogo zanimljivosti koje traže marljive, istinske istraživače. Jedna od istinitih, gotovo nestvarnih priča, vezana je za spomenik koji se nalazi u centru grada, nedaleko od „Široke čaršije“. Dugo se verovalo da je građen 1927. po uzoru na „neznanog junaka“, a povod je bila proslava 50. godišnjice oslobođenja grada na Veternici od Turaka.
Spomenik koji je podignut na sredini tadašnje pijace od crvenog granita, boje krvi, bio je u danu svečanog otvaranja, pokriven srpskom trobojkom. Na granitnoj piramidi ispisane su reči: „Palim za slobodu – zahvalni Leskovčani“.
Spomenik je, inače, delo poznatog vajara Dragomira Arambašića, a Odbor za podizanje spomenika palim leskovačkim ratnicima, koji je osnovan decembra 1924, brzo je prikupio sredstva i podigao ovaj spomenik.
U teškim danima povlačenja 1915, kada su mnogi spasavali goli život, Vladimir M. Lazarević, poručnik 15. pešadijskog puka, herojski je pao braneći Leskovac od naleta Bugara. Kao zastupnik brigadira zaštitnice, on je sa svojom malom, ali hrabrom četom i vojvodom Milojem Miškovićem čuvao položaj na Hisaru, nedaleko od centra Leskovca, kao što je nekada činio Sinđelić na Čegru. Ipak, besomučnim napadima brojno nadmoćnijeg neprijatelja nije se moglo odoleti.
U poslednjem času, kada je opkoljen sa svih strana – sem nekoliko bombi, nije imao municije – Lazarević je naredio Miškoviću da se probije s vojnicima kroz guste bugarske redove, a on se zadržao na položaju sa dva ordonansa i, pošto je bacio poslednju bombu, poginuo je izrešetan i izmrcvaren bajonetima.
Identitet neustrašivog Lazarevića nije mogao da bude utvrđen. Tako se desilo da su ovom heroju blagorodni Leskovčani podigli spomenik kao neznanom junaku. Međutim, taj hrabri srpski oficir jeste Vladimir M. Lazarević „Mandić“ iz Aleksinca. Smeli vodnik Mišković, koji se uspešno probio sa svojim vojnicima kroz guste bugarske redove, ispričao je događaj Vladimirovom bratu Dragoljubu Nikoliću i potvrdio da je on pao na Hisaru.
U Leskovcu se zaista dugo smatralo da je lik na spomeniku, koji predstavlja vojnika u punoj ratnoj opremi, anonimni lik, stvoren po zamisli vajara Dragomira Arambašića. Sve je trajalo dok Leskovac nije posetio Miloš Marković iz Prokuplja, koji je zapanjen zastao kraj spomenika i uzviknuo: „Ovaj čovek na spomeniku je moj ratni drug Aleksa Simonović iz Svirče kod Prokuplja“.
– Kada je 1957. došla u Leskovac Jelena, kćerka Aleksandra Simonovića, da u jednoj školi predaje francuski jezik, ne malo je bila iznenađena ugledavši figuru vojnika na spomeniku u centru grada, kod Južnog bloka, jer je u njoj prepoznala svoga oca – kaže Đurđa Đurđević, kustos-istoričar leskovačkog Narodnog muzeja.
Aleksandar Simonović je rođen 18. juna 1892. u Svirču kod Prokuplja. Bio je oženjen Aleksijom, rodom iz Prokuplja. Imali su pet kćerki. Učestvovao je u balkanskim ratovima, ali i u Prvom svetskom ratu kao pripadnik čuvenog „Drugog gvozdenog puka“, a po činu je bio narednik, podseća Dobrosav Turović, poznati leskovački istoričar i dodaje da je jedno vreme sa porodicom živeo u Novom Pazaru, a zatim u Beogradu. Umro je 1927. u Beogradu samo četrnaest dana pre otkrivanja spomenika u Leskovcu i tada nije ni znao da će njegov lik vojnika sa Solunskog fronta krasiti centar grada na Veternici.