Zaboravljeni autor himne „Bože pravde“: Ko je bio Jovan Đorđević, patriota iz Sente i ujak Stevana Sremca?

Zaboravljeni velikan srpske kulture

Bio je pesnik, prosvetitelj, pozorišni reformator i kulturni radnik koji je, uprkos ogromnom doprinosu srpskoj kulturi, ostao u senci istorije. Rođen je 1826. godine u Senti, tada važnom trgovačkom i kulturnom središtu na Tisi, u kojem je stekao prve utiske o svetu koje će kasnije pretočiti u literaturu, pozorište i patriotske stihove.

Od Sente do pozorišnih dasaka – život posvećen kulturi

Đorđević je svoje školovanje započeo u rodnoj Senti, a nastavio u Segedinu, Novom Sadu i Temišvaru. Studirao je filozofiju i medicinu u Pešti, ali ga je revolucija 1848. godine odvela u politički i kulturni aktivizam.

Godine 1861, Đorđević je bio jedan od osnivača Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu, koje je bilo ključni stub srpske umetnosti u tadašnjoj Habzburškoj monarhiji. Njegova misija da „pozorištem vaspitava narod” doživela je punu afirmaciju 1868. kada je prešao u Beograd i postao prvi upravnik Narodnog pozorišta, kao i osnivač Pozorišne škole 1870. godine.

Autor stihova koji se pevaju vekovima

Stihove „Bože pravde” Đorđević je napisao 1872. godine kao deo pozorišnog komada „Marko Kaznac“. Kompozitor Davorin Jenko ubrzo je pesmi dao muzičku formu, a ona je već 1882. postala zvanična himna Kraljevine Srbije.

U izmenjenoj verziji, ovaj tekst i danas predstavlja himnu Srbije. Iako je deo državne simbolike, ime Jovana Đorđevića često izostaje u javnosti, školskim programima i političkim govorima.

Ujak Stevana Sremca i mentor mladim talentima

Još jedan zanimljiv aspekt Đorđevićeve biografije jeste činjenica da je bio ujak i staratelj čuvenog pisca Stevana Sremca. Nakon smrti Sremčeve majke, Jovan ga je doveo u Beograd, omogućio mu obrazovanje i uveo ga u kulturne krugove prestonice. Ova porodična veza nije samo zanimljiv detalj — ona otkriva i mrežu kulturnih uticaja koja je oblikovala najvažnije stvaraoce epohe.

Sećanje koje bledi, uprkos tragovima

Danas u Senti postoji spomenik Jovanu Đorđeviću, postavljen 2006. godine povodom 180 godina od njegovog rođenja. Ipak, retko koja škola ili ulica u Srbiji danas nosi njegovo ime. U Beogradu postoji uličica, ali bez velikog javnog značaja. Nema ni trga, ni festivala, ni školskog konkursa posvećenog čoveku koji je dao reči srpskoj himni. Đorđević je sahranjen na Novom groblju u Beogradu, u zajedničkoj grobnici sa rođacima, gde je kasnije sahranjen i njegov sestrić Stevan Sremac.​

Zašto se ovakvi ljudi zaboravljaju?

Možda upravo zato što nisu tražili pažnju. Jovan Đorđević je bio čovek koji je ćutke i predano radio na izgradnji temelja srpske kulture. Danas, kada se godišnjica njegove smrti obeležava gotovo nezapaženo, ostaje pitanje: da li društvo koje zaboravlja one koji su ga oblikovali, može uopšte da se razume?

Ovaj tekst je nastao uz pomoć veštačke inteligencije, koristeći podatke iz proverenih izvora i javno dostupne informacije. Redakcija je tekst dodatno pregledala i prilagodila radi tačnosti i stila.