Uzbudljiv mart u Jugoslovenskoj kinoteci: Kultni filmovi Pekinpoa, Premingera, hitovi Festa, a stiže i oskarovac Nil Džordan

Pekinpo je opisivan i kao „filmski pesnik nasilja“, što je potvrdio psihološkom krimi dramom “Psi od slame“ (1971). Na programu su i vesterni
„Šampion rodea“ (1972) i „Bivši prijatelj Kid“ (1973), triler „Bekstvo“ (1972), akcioni „Elita ubica“ (1975)…

Podsećanja radi, Pekinpo je film „Gvozdeni krst” snimao u Istri, na terenima rta Savudrija, u nemačko-englesko-jugoslovenskoj produkciji koji je premijerno prikazana marta 1977, a pored Džejmsa Mejsona, Maksimilijana Šela, Dejvid Vornera, Džejmsa Koberna, u podeli su bili i Igor Galo, Slavko Štimac i Vladan Živković.

Nedelja irskog filma počinje 8. marta, uručenjem Zlatnog pečata Jugoslovenske kinoteke reditelju i scenaristi Nilu Džordanu, oskarovcu koji je i počasni gost 13. Beogradskog irskog festivala. U okviru ovog programa biće prikazana četiri ostvarenja Nila Džordana – „Majkl Kolins“, “Dobri lopov”, “Mali kasapin” i “Čopor vukova”. U Beograd takođe dolaze reditelj i glumac Teri Mekmeon, scenarista i glumac Mark O`Haloran i glumica Hejzel Dup, koji će razgovarati s publikom posle projekcija u Sali „Dinko Tucaković“ u Kosovskoj ulici.

Na programu su “Patrikov dan“ (2014) Mekmeona, film „Ketlin je ovde“ (2024) Eve Birtistl, u kojem igra Hejzel Dup, „Adam i Pol“ (2004) Lenija Abrahamsona i O Halorana, kao i dokudramu o rep bendu iz Belfasta “Kneecap” (2024) Riča Pepiata, koja je upravo osvojila BAFTA nagradu za najbolji debitantski film.

Mart je tradicionalno mesec frankofonije u svetu, Kinoteka se pridružuje ciklusom Dani frankofonije, koji od 10. do 13. marta nudi ostvarenja novije produkcije iz Francuske, Kanade, Švajcarske i drugih zemalja francuskog govornog područja, kao i njihove koprodukcije.

U Sali „Dinko Tucaković“ u Kosovskoj ulici na programu su francuska „Podela“ – komedija i drama iz vremena protesta žutih prsluka, u režiji Katrin Korsini, marokanski film „Mika“ (2021) Ismaela Farukoja – o siromašnom dečaku koji bi mogao da postane teniski šampion, zatim nagrađivana rumunska satira „Nova godina koja nije došla“ (2024) Bogdana Murešanua…

Festival „Citati“, koji je 2024. godine pokrenula ruska zajednica u Srbiji „Drug drugu“, s ciljem kulturne integracije, prikazuje jugoslovenske, sovjetske, srpske i ruske filmove. Od 14. do 19. marta Kinoteka je domaćin festivala na kojem su ove godine u fokusu žene – kultne filmske junakinje, koje su postale ogledalo epohe promena, prelaska iz socijalističke prošlosti u savremene društvene i istorijske realnosti.

Posle svake projekcije održavaće se razgovori s gostima i publikom o temama odabranih filmova, a to su „Lepota poroka“ (1986) Živka Nikolića, „Virdžina“ Srđana Karanovića (1991), „Klip“ (2012) Maje Miloš, kao i „Zemlja gluvih“ (1998) Valerija Todorovskog, „Strašilo“ (1984) Rolana Bikova, „Vernost“ (2019) rediteljke Nigine Sajfulaeve…

Naredni program posvećen je poznatom scenaristi i reditelju iz jugoslovenskog perioda Zvonimiru Berkoviću (1928-2009), a od 20. do 22. marta biće prikazana njegova najvažnija ostvarenja – „Rondo“ (1966), koji je doneo Zlatnu arenu Puli Berkoviću i glumcima Mileni Dravić i Relji Bašiću, „Ljubavna pisma s predumišljajem“ (1985), kao i filmovi po njegovim scenarijima – „H-8“ (1958) u režiji Nikole Tanhofera, „Karolina Riječka“ (1961) Vladimira Pogačića, uz izbor Berkovićevih kratkometražnih filmova.

Kinoteka će obeležiti i 120 godina od rođenja slavnog reditelja i producenta Ota Premingera (1905-1986), ciklusom koji počinje 23. marta noar dramom „Lora“ (1944), za koju je nominovan za Oskara za najbolju režiju. Do 28. marta na programu su vestern romansa „Reka bez povratka“ (1954), s Robertom Mičamom i Merilin Monro, sudska drama „Anatomija jednog ubistva“ (1959), sa Džejmsom Stjuartom i Li Remik, prikazana na festivalu u Veneciji i nominovana za Oskara u kategoriji najbolji film.

Sineasta koji je rođen u nekadašnjoj Austro-Ugarskoj, karijeru počeo u pozorištu nemačkog reditelja Maksa Rajnharda, a 30-ih godina prešao prvo na Brodvej i zatim u Holivud, povremeno je i glumio. U ovom programu Premingera ćemo videti u ratnoj komediji i drami „Stalag 17“ (1953) Bilija Vajldera, u liku komandanta nemačkog logora. U tom fimu bio je partner Vilijama Holdena, koji je osvojio Oskara za glavnu ulogu zarobljenog američkog oficira.

Program „Filmovi Festa“ kojima Jugoslovenska kinoteka podseća na neka od najboljih ostvarenja prikazanih na „festivalu festivala“ odvija se u Sali u Kosovskoj ulici do 6. marta, a započeo je 28. februara, u tradicionalnom terminu u kojem je Fest do ove godine održavan gotovo pola veka. Ciklus otvara eksperimentalni film „Nedostaje mi Sonja Heni“ (1972), snimljen na drugom izdanju Festa (kao svojevrsna filmska igra koju su osmislili Karpo Aćimović Godina i Branko Vučićević, a u kojoj su učestvovali autori poput Dušana Makavejeva, Miloša Formana, Pola Morisija, Puriše Đorđevića…

U ovom izboru su i kultna dela Pitera Bogdanoviča, Lukina Viskontija, Mikelanđela Antonionija, sve do Metjua Kasovica, Gasa Van Santa i drugih velikih autora čiji su filmovi bili izuzetno voljeni od strane publike Festa.

Ciklus „Vampiri na filmu“ (planiran za februar i odložen iz tehničkih razloga), gledaćemo od 15. do 18. marta. Podsetimo, uz čak pet filmova o Drakuli, od onog iz 1931. godine, s Belom Lugošijem u naslovnoj ulozi, u režiji Toda Brauninga, do istoimenog filma Fransisa Forda Kopole iz 1992. s Garijem Oldmanom.

Najavljena su i dva Nosferatu filma – nemački klasik iz 1922. Fridriha Vilhelma Murnau i nemačko-francuski iz 1979. u režiji Vernera Hercoga, s Klausom Kinskim u glavnoj ulozi, dok je domaći pedstavnik u ovom izboru kultni horor „Leptirica“ (1973) Đorđa Kadijevića.

Program „Sećanje na…“ posvećen engleskoj glumici Oliviji Hasi (1951-2024), koja je zablistala još kao tinejdžerka u glavnoj ulozi u filmu „Romeo i Julija“ (1968) Franka Zefirelija, od 19. do 21. marta podsetiće na njen opus, u kojem su i akciona krimi drama „Letnji ubica“ (1972), u kojoj je igrala uz našeg oskarovca Karla Maldena, „Virus“ (1980) Kindžija Fukasakua…

Novi termin za ciklus „Distopijski film“ je od 21. do 23. marta. Na repertoaru je pet ostvarenja različitih žanrova o različitim (ne)mogućim varijantama budućnosti – britanska ekranizacija mračnog romana Džordža Orvela „1984“ (1984) u režiji Majkla Radforda, američka komedija „Povratak u budućnost“ (1985) Roberta Zemekisa, srpski dugometražni animirani film „Tehnotajz: Edit i ja“ (2009) Alekse Gajića…

Stalni program „Šok koridor predstavlja…“ nastaviće 24. i 25. marta prikazivanje slešer horora. Pod zajedničkim naslovom „Stalker film 2“ okupljena su četiri američka filma iz 1980. i 1981. godine – „Krvava matura“ Pola Linča, „Spaljivanje“ Tonija Mejlema…

Početkom ove godine preminula je velika britanska glumica Džoan Plourajt (1929-2025). Za program „Sećanje na…“ odabrano je šest filmova iz njenog bogatog opusa, uključujući „Začarani april“ (1991) Majka Njuela, koji joj je doneo nominaciju za Oskara za najbolju sporednu ulogu. Od 26. do 28. marta biće prikazani filmovi u rasponu od „Vremena bez milosti“ (1957) Džozefa Louzija, u kojem je debitovala na velikom platnu, do filma iz ovog veka „Marija Kalas zauvek“ (2002) Franka Zefirelija.

Ciklus „Filmovi iz 2000. godine“, koji je krajem februara privukao publiku izuzetnim ostvarenjima snimljenim pre četvrt veka, nastavlja se od 29. do 31. marta, kada nas očekuju američki „Rekvijem za snove“ Darena Aronofskog, britansko-francuski „Bili Eliot“ Stivena Daldrija, francusko-švajcarski „Hvala za čokoladu“ Kloda Šabrola…