Medijana – rezidencija šestorice careva

Oblast Niša tj. dolina Južne i Velike Morave bio je prostor preklapanja zapadnobalkanskih elemenata Ilira i istočnobalkanskih elemenata tj. Tračana.

– Pleme koje je naseljavalo današnju oblast Niša zvalo se Tribali. U 3. veku p.n.e. na prostor današnjeg Niša prodiru Gali potiskuju domoroce i formiraju naselje pod imenom Nais. Tako da je ime grada Niša (Nais) i reke Nišave (Nisa/Naisa) galskog tj. keltskog porekla – objašnjava za Danas Marko Đorđević, rukovodilac sektora za promociju, projekte i međunarodnu saradnju Turističke organizacije Niš.

U 1. veku n.e. sa helenističkog juga do Naisa prodiru Rimljani i na mestu galskog naselja formiraju vojni logor koji u 2. veku n.e. izrasta u veliki grad pod latinskim nazivom Naisus (Grci su ga zvali Nisos).

Najvažniji ostaci iz doba Starog Rima na ovom prostoru su građevine antičkog Naisusa koji se prostirao na teritoriji današnje niške tvrđave i gradskog polja, prema tehničkim fakultetima, potom Medijane, rezidencije rimskih careva, koja je 4,5 kilometra udaljena od Naisusa, te ranohrišćanske nekropole na prostoru niškog kvarta Jagodin-mala, kao i bazilika sa martirijumom i rimske grobnice u Niškoj Banji.

Objašnjavajući kako je nastala Medijana, Marko Đorđević kaže da su pripadnici bogate rimske aristokratije počeli su zidati svoje luksuzne vile tri rimske milje, tj. 4,5 km od centra Niša prema Niškoj Banji kada je antički Naisus postao prenaseljen, krajem 3. i početkom 4. veka n.e.

– Medijana je sem rezidencijalnih objekata imala i ekonomske, religiozne, vojne. Služila je kao rezidencija šestorice rimskih careva na njihovim putovanjima ka istoku i vojnim pohodima. Konstantinovim sinovima, Konstanciju i Konstansu, Julijanu, Vetranijonu, Valentinijanu i Valensu – ističe Đorđević.

Medijana se prostirala na površini od 80 hektara, a danas je ograđeno 40 hektara. Posetioci mogu videti vilu koja je bila u vlasništvu Rimetalka, guvernera Gornjeg Egipta koji se nakon penzionisanja vratio u Niš i iz Egipta doneo neprocenjive skulpture Higije i Asklepija izrađene od crvenog afričkog porfira. Vila je imala podno grejanje – hipokaust, čiji se delovi mogu dan danas videti.

Osim toga, tu je i 1.000 kvadratnih metara podnih mozaika, rad umetnika iz Male Azije, od kojih su najvažniji Meduza, i vodeno božanstvo Hebrus.

U gradu su rođena trojica rimskih careva Klaudije II Gotski (ubica Gota), Konstantin Veliki i Konstancije III. Kroz Niš je, ističe Đorđević, prolazio najvažniji put na Balkanu, sagrađen u 1. veku od strane Rimljana pod nazivom Vojni drum – VIA MILITARIS, koji je spajao srednju Evropu i Bliski Istok.

– Klaudije Drugi je lično zaslužan za produžetak života Rimskog carstva od 200 godina. U 3. veku n.e. 268. došlo je do velike invazije Gota na Carstvo. Goti su prešli Dunav, počeli se naseljavati, prodrli čak do Atine koju su spalili i spremali se da krenu na Italiju. Klaudije ih je sačekao kod rodnog Niša i na terenu koji je znao u prste, porazio, masakriravši 40.000 gotskih vojnika. Nakon ove pobede usledilo je forsirano gonjenje Gota preko Dunava. U čast ove pobede, Klaudije Drugi je dobio naziv Gotski iliti Ubica Gota – napominje Marko Đorđević i pdoseća da je Zapadno carstvo palo tek 476. godine nove ere.

Konstantin Veliki, najuticajniji vladar Evrope ikada, kaže Đorđević, rođen je i odrastao u Nišu.

– Pre Konstantina u carstvu od oko 100 miliona stanovnika, broj hrišćana je bio oko pet odsto. Nakon Milanskog edikta 313. koji je Konstantin doneo sa savladarem Likinijem i dodatnih zakona i reformi koje je sproveo on i njegovi naslednici, hrišćanstvo je u roku od sedam decenija postalo dominantna religija u svim provincijama carstva Evrope, Azije i Afrike – naglašava Đorđević.

Prema njegovim rečima, kulturološki turizam, naročito vezan za rano hrišćanstvo i Cara Konstantina veoma je zanimljiv verskim turistima sva tri hrišćanska pravca, katoličanstvu, protestantizmu i pravoslavlju, tako da predstavlja veliki potencijal u razvoju grada.

– Svake godine Niš beleži porast turista, naročito kod stranih turista gde su ti procenti duplo veći nego kod domaćih. Nakon uspostavljanja avionskih linija sa aerodroma Konstantin Veliki ka inostranim destinacijama u zapadnoj Evropi, u Nišu je došlo do povećanja dolazaka i noćenja turista naročito iz Italije i Nemačke – ističe naš sagovornik.

Osim bogate istorije grada, turisti u Nišu, kako kaže, zanima da vide i Ćele Kulu, tvrđavu, nemački koncentracioni logor na Crvenom Krstu, Medijanu.

– U Nišu turisti uživaju i u gostoprimstvu Nišlija, najukusnijoj hrani u Srbiji, po niškom dubokom ubeđenju, ali i blizini planina, klisura, pećina gde je na 15 kilometara od centra grada moguće uživati u raznim adrenalinskim avanturama, planinarenju, speleolološkim ekspedicijama, trekingu, paraglajdingu – kaže Marko Đorđević iz Turističke organizacije Niša.

Feliks Kanic

Prve istraživačke radove na Medijani započeo je Feliks Kanic 1861. godine. Kada je u drugom navratu došao u Srbiju tri godine kasnije počeo je istraživanje Tvrđave, Jagodin-male i iskopavanja na Medijani. Tokom istraživanja u Brzom Brodu Kanic je otkrio temelje rimskog kastela. Na pola puta između otkrivenog utvrđenja i puta Kanic je pronašao i ostatke monumentalne građevine osmougaonog oblika čiji je pod bio prekriven mozaikom.