Taoci ideologije smrti

Ako nacionalizam na jugoslovenskom prostoru funkcioniše po principu spojenih sudova, u smislu da jedan nacionalizam hrani drugi, onda i alternativa nacionalizmu može funkcionisati jedino po tom principu, odnosno da jedan antinacionalizam hrani drugi antinacionalizam.

U nedostatku jasne i koordinisane antinacionalističke alternative na celom jugoslovenskom prostoru ovaj prostor je osuđen na vrednosno tapkanje u mestu.

Ovo je odgovor na pitanje zašto su jugoslovenski narodi, a pre svega Srbi i Hrvati, nakon 25 godina od raspada SFRJ i krvavog građanskog rata na njenom prostoru, još uvek taoci nacionalističke ideologije smrti. U tom sistemu spojenih sudova odnos između Srba i Hrvata je od posebnog značaja, a odnosi između Srbije i Hrvatske su ključni za mir i stabilnost u regionu. Ne samo iz razloga što se radi o dva najveća naroda na jugoslovenskom prostoru, već i zato što jedni drugima dođu kao lakmus papir kojim se utvrđuje stepen tolerancije, otvorenosti, poštovanja ljudskih prava i demokratije. Naime, ako Srbi nisu u stanju da razvijaju ekonomske, kulturne i političke odnose sa Hrvatima koji su im najbliži, kako je to jasno izrekao patrijarh Irinej, kako onda mogu Bošnjaci, Makedonci ili Albanci, da ne pominjemo druge narode, da imaju poverenja u Srbe da mogu sa njima razvijati održivu ekonomsku, kulturnu i političku saradnju. Ako Srbi sa narodom sa kojim dele jezik, kulturu, istoriju, prostor, ne mogu razvijati dobre odnose, na osnovu čega bi se moglo zaključiti da to mogu sa Kinezima sa kojima u kulturološkom smislu imaju malo toga zajedničkog, ili pak sa Rusima ili Amerikancima? Isto, u suštini, važi i za Hrvate.

Statistički podaci ukazuju da su srpski i hrvatski narod u ozbiljnoj demografskoj krizi. Naime, statistika beleži godišnji pad od oko 36.000 stanovnika u Srbiji, i 34.000 u Hrvatskoj, a ako bi se ubrojala i lica koja su napustila ove države bez odjavljivanja boravišta, efektivni pad broja stanovnika bi bio mnogo veći. Osnovni preduslov za zaustavljanje ovih izuzetno negativnih demografskih kretanja jeste da se ulije sigurnost mladim generacijama da će u njihovim državama i okruženju vladati mir i stabilnost, a ne mržnja i sukobi, bez obzira na članstvo u EU, NATO ili vojnu neutralnost. Kako bi se obezbedio trajan mir i stabilnost na jugoslovenskom prostoru neophodno je veće razumevanje i empatija pre svega između Srba i Hrvata.

Ova ideja o razumevanju i bliskosti je nalazila svoj izraz u jugoslovenstvu, bilo kroz tezu o troimenom narodu, iz perioda kraljevine, ili kroz tezu o bratstvu i jedinstvu u periodu antifašističke borbe, a potom i u periodu socijalizma. Iako je krajem osamdesetih godina prošlog veka ova ideja bila erodirana delovanjem nacionalista, a potom i u potpunosti negirana u bratoubilačkim ratovima devedesetih, ona i dalje opstaje. NJena snaga počiva u osnovnoj vrednosti, koju je na najbolji način izrazio prof. Miladin Životić, odgovarajući na teze nacionalista da zajednički život nije moguć, rečima „ako zajednički život nije moguć, onda ni sam život nije moguć“. Dakle, osnovna pretpostavka mira i stabilnosti na jugoslovenskom prostoru je zajednički život, a ne život jednih pored drugih, nazovi paralelni život.

Svojim delovanjem, a posebno tokom poslednjih decenija XX veka, nacionalisti su učinili sve što su mogli kako bi ubili tu ideju zajedničkog života. Etničko čišćenje, genocid, uništavanje čitavih mesta, i drugi zločini imali su dva cilja, jedan da stvore tzv. etnički čiste države, a drugi da spreče da se ikada u budućnosti ponovo pojavi ideja o zajedništvu jugoslovenskih naroda. Ako prvi cilj ima za svrhu da im omogući vlast, ovaj drugi cilj je sa stanovišta nacionalista još i bitniji, jer ima za svrhu da im omogući vremenski neograničenu, zakonima nesputanu vladavinu sa ciljem ostvarivanja ličnog bogatstva i nekažnjenog iživljavanja nad drugim ljudima.

Setimo se samo da je Momčilo Krajišnik, koga sadašnje lice koje vrši dužnost predsednika Srbije prima u posetu kao velikog mudraca i mučenika, ne samo što je osuđen za ratne zločine, već je osamdesetih godina XX veka bio osuđivan za privredni kriminal, kao uostalom i Radovan Karadžić. Pored toga, Miloševićevi nacional-socijalisti i njima sličan Pokret ziloto-socijalista ne propuštaju priliku da istaknu da je Jugoslavija bila velika zabluda i greška srpskih političara, iako je u periodu te države srpski narod ostvario najveći napredak u emancipaciji upravo zahvaljujući zajedništvu sa ostalim narodima na jugoslovenskom prostoru. U žaru predstojeće izborne kampanje, srpski nacionalisti neće propustiti priliku da pod tezom ugroženosti Srba, na Kosovu, Bosni i Hrvatskoj, pokušaju da homogenizuju biračko telo oko lažne brige za srpski narod, putem potenciranja ili izmišljanja sukoba sa svima sa kojima Srbi žive na ovom prostoru, demonizacijom drugih naroda i manipulacijom nacionalnim osećanjima i strahovima.

Rehabilitacija odnosa između naroda na jugoslovenskom prostoru je jedini odgovor na ove manipulacije nacionalista i ista mora biti pre svega usmerena na odnose između Hrvata i Srba. U tom naporu dovoljno je samo izneti i sagledati sve činjenice i okolnosti vezane za određeni događaj ili proces. Ako Šešelj tvrdi da su Jugoslaviju razbili hrvatski separatisti, neophodno je istaći značaj izdaje Jugoslavije koju su počinili srpski nacionalisti, članovi SPS i tadašnjeg DPS-a Borisav Jović, Jugoslav Kostić, Branko Kostić i Sejdo Bajramović 18. jula 1991. godine.

Ako srpski nacionalisti tvrde da su svi Hrvati ustaše, neophodno je istaći ulogu Hrvata u antiustaškoj borbi i to ne samo kroz činjenicu da je glavni organizator te borbe bio etnički polu-Hrvat, već i zbog brojnih drugih primera kao što je bitka na Sutjesci. U ovoj najdramatičnijoj bici u II svetskom ratu između etnički mešanih partizana i nacista (nemačkih, hrvatskih i drugih), preko 10 odsto, od oko 22.000 boraca NOV i POJ, bili su iz dva hrvatska grada Šibenika, 1316, i Splita, 1.097 boraca, više od bilo kog drugog mesta na jugoslovenskom prostoru. Ako Dodik organizuje i drži histerične mitinge povodom „Oluje“, neophodno je podsetiti da su srpski nacionalisti, na čelu sa Martićem, po kazivanju samog Miloševića, naredili Srbima da napuste Krajinu, prethodno odbivši plan Z4 koji bi omogućio mirnu reintegraciju Krajine u sastav Hrvatske, a što se dogodilo sa mirnom reintegracijom Istočne Slavonije, Baranje i Zapadnog Srema u sastav Hrvatske, na osnovu Erdutskog sporazuma iz 1995. godine.

Danas više nego ikada ranije dobija na značaju poruka Gojka Nikoliša iz 1990. godine, narodnog heroja, koja se može parafrazirati, da demokratski Srbi, Hrvati, Bošnjaci i drugi moraju sarađivati kako bi zaštitili svoja ljudska prava i sprečili nacionaliste u realizaciji njihovih zločinačkih ciljeva. Štaviše, sa porastom nacionalizma u Evropi ova pouka dobija mnogo širi značaj, jer sistem spojenih sudova ne funkcioniše samo na jugoslovenskom prostoru i na Balkanu, već i u Evropi, a i šire.

Autor je advokat iz Beograda