Elbjazz festival u ambijentu industrijskog nasleđa hamburške luke

U prvom, dva švercera i džeparoš neuspešno pokušavaju da iz Zagreba vozom pobegnu na sever Nemačke, u drugom vice versa, Bane Vidaković kao kamiondžija prevozi drogu u tovaru pomorandži.

Iste godine, pašće i zid u Berlinu, ali, čini mi se, da sam se tad kao mladi filmofil, prvi put susreo sa spoznajom o najvećem, tzv. neglavnom gradu Evrope.

Odnosno, mimo banalnog predznanja o sorti grožđa i vrsti slanine, hamburgeru kojim će u isti mah – i globalizaciji – Mekdonalds u Beogradu, svrgnuti tradicionalnu pljeskavicu kao nacionalni specijalitet.

Tada, iako je naš jedini prozor u svet pop kulture nemački tinejdž časopis hamburškog izdavača – Bravo, mi kao klinci nismo ništa čitali o tome, koliko je bulevar Reeperbahn na Sent Pauli kvartu Hamburga važan za rokenrol i postanak Bitlsa, poput Peni Lejn-a u Liverpulu.

Nekmoli bilo šta o klupskom džezu u prirodnom staništu – velikih, vibrantnih lučkih gradova, na adresama uzajamno prožetim sa jeftinim porno bioskopima i slobodom ulične prostitucije.

Takav fascinantan, a neotkriven, bio je taj megapolis na delti reke Labe, jezera Alster i obali Atlantika, kakvog ga se sećam iz gimnazijskog geografskog atlasa.

Nekoliko decenija kasnije, Hamburg će tokom dvehiljadedesetih u eri gradonačelnika Olafa Šolca (sadašnjeg nemačkog premijera) i epohi Angele Merkel, koja je kao i kancelar Helmut Šmit (iz vremena s početka teksta) rođena Hamburžanka, doživeti bukvalni socijalni bum i arhitektonski procvat.

Haffencity i Filharmonija na Elbi su veliki građevinski poduhvati kao pozitivna studija slučaja izgradnje novog urbanog identiteta, kakvu je Beograd nažalost propustio.

U međuvremenu, grad je nastavio sa „posleratnom“ obnovom i izgradnjom.

Neustdat okruženje Gradske kuće je rekonstruisano spram predratnog originala, a tzv. Kontorviertel Altstadt, prostor između Železničke stanice i poslovne zgrade Špigela, zida nova savremena biro zdanja.

U takvom vedrom ambijentu poznog proleća i ranog leta, dočekaće me grad, atipičan za tradicionalno kišni Hamburg.

Ne samo kalendarski ili kroz spomenutu bauštelu, dve godine nakon nemačkog rigidnog režima korona karantina, eksplodiraće agendom u svojoj novoj i punoj slobodi.

Urbani epicentar od 2.5 miliona ljudi, imao je samo 2.695 preminulih od kovida, na preko 600 hiljada slučajeva.

Život je lep i onakav kakav smo prethodno poznavali, ponovo je na njegovim ulicama i trgovima.

Od svadbenih i modnih fotografskih editorijala, preko dečijih ekskurzija, internacionalnog takmičenja u Ironman-u, do defilea revijalnog pleh – najstarijeg na svetu, policijskog simfonijskog orkestra iz 1894, kao muzičke uvertire za Elbjazz festival.

Džez na brodogradilištu

Elbjazz je nastao tek 2010. kao nepretenciozni open air događaj, programski profilisan prema lokalnoj zajednici, u gradu kao takvom, neformalnom sedištu što nemačke medijske (Gruner+Jahr, Der Spiegel, Bauer, Zeit), što industrije zabave kao franšize brojnih brodvejskih mjuzikla.

Istovremeno, Hamburg je prestonica domaćeg turizma, nakon Branderburške kapije, njegovo putničko pristanište Landungsbrucken i novootvorena pešačka promenada, imenovana po glumcu Jan Fedderu, druga je najposećenija destinacija u zemlji.

Prekoputa, na naspramnoj obali Labe, nalazi se čuveno ovdašnje brodogradilište Blohm+Voss i hamburška luka, nakon Roterdama i Antverpena, treća po veličini u Evropi.

Horizont premrežen lučkim kranovima, dizalicama i bitvama kao simbolom manifestacije, uz neverovatnu činjenicu da na celom gradskom rečnom toku nepostoji niti jedan most, iako je Hamburg Ginisova odrednica sa najvećim brojem ćuprija i najgušćom kanalskom mrežom, dužoj od Venecije i Amsterdama.

Dakle, na mestu gde je pred Drugi svetski rat porinut Bizmark, najpoznatiji bojni brod u istoriji, u rečenom industrijskom arhitektonskom nasleđu – brodogradilištu, poput Luke Beograd, odigraće se, osmi po redu, muzički festival za koji sam se akreditovao.

Neskromno, to mi je konac iz dela kojeg krasi, potrage za svetim gralom džeza od Blue Note-a i Village Vangurada do Duc des Lombard i Redute, iz kakve je svojevremeno nastao dorćolski Das Boot.

Nažalost, klupski, underground džez je u višegodišnjoj globalnoj regresiji, postoji više kao hodočasnički lendmark turizam, a ne supkultura življenja.

Morao je da izađe na površinu, svetlo dana i žanrovski obuhvati najširi spektar da bi postao prijemčiv.

Kao, uostalom, i srpski Nišvil ili Jazz in the Garden u Botaničkoj bašti ovog vikenda u Beogradu.

Zalazak sunca na reci

Kako preko Labe u Blohm+Voss na Elbjazz!?

Manje očekivano brodom, zapravo više kroz predsoblje festivala, taj tzv warm-up međusobne socijalizacije, Elbtunel. Prokopan pre 111 godina – 1911, to je dvokanalni, šest metara širok i 426 metara dugačak koridor, 24 metra ispod površine reke, za pešake i vozila, kojeg opslužuje šest teretnih liftova, u funkciji od 00-24.

Samo stotinjak stepenika, dole pa gore, ko ne želi da čeka, u solidnom ali brzom redu sa bezbrojnim lokalnim biciklistima.

Ceo dvodnevni događaj je zapravo idealno popodnevno-večernji jer hvata zalazak sunca na reci.

Sa tri bine u brodogradilištu okružene s pregršt stolova tzv. pivskih kompleta i kontejner stanicama u kojima se u dugim, ali opet brzim redovima čeka i kupuje hrana s nogu, vino, pivo i džin tonik. Falafeli, empanade, ramen, wurst, palačinke, burger, doner, leberkasse, pa čak i ostrige za ljude, hajde da kažemo, publiku četrdest plus.

Što sve podrazumeva i nemali broj bejbi kolica, kao bukvalno poslednja linija odbrane živog muzičkog ugođaja i festivalskog hedonizma, uz jeftinu internacionalnu streetfood klopu i sadržajni program kakav neki novi klinci, Spotify – Deezer konzumenti, više ne kuže i puše.

Ulaznice, najtraženije hartije od vrednosti

Strani Elbjazz hedlajneri su ove godine engleski gitarista Džon Meklahlin i američka pevačica Melodi Gardot, o kojima nećemo, jer autohtoni nemački program ostavlja izvanredan i bolji utisak.

Prve večeri je to Moka Efti – četrnestočlani regtajm orekstar iz serije „Berlin Babilon“, sa litvanskom pevačicom Severijom (Janušauskaite) odnosno honki tonki pijanistom Nikom Weidemanom i saksofonistom Sebastijanom Borkowskim kao lid muzičarima sastava.

Njihova muzika je zaista sve najbolje i neočekivano, više od Bregovića, Manjifika i Gogo Bordela, u tom odnosu duvačkih instrumenata i bendžoa koji je početkom 20. veka determinisao spomenuti podžanr.

Drugog dana je hit NDR (Norddeutscher Rundfunk) Big bend sa gostima, sa programom izvan svojevrsnog aranžmanskog klišea i bubnjarom Sebastijanom Štrausom, klincem zavodljivog osmeha, i kao vođom orkestra spram dirigenta Nilsa Klajna u drugom planu.

Čini se da je ovde na tragu „Whiplash“ filma Damjana Šazela otkrivena savremena i ne-dosadna forma orekastarskog džeza mimo Glen Miler swing stereotipa.

Napokon, i premium program za press i privrženike zdanja Elbfilharmonije u retkoj prilici da tamo nešto gledaju i poslušaju, jer su godišnje karte, sada nakon dvogodišnje epidemijske pauze, ponovo najtraženija hartija od vrednosti u gradu.

Polaskan sam što ću treći put pohoditi tzv. Elfi u dosad najspektakularnijoj zajedničkoj, simfonijskoj i bigbend posveti Helmutu Zahariasu.

Zaharias je bio najčuveniji nemački violinista u 20. veku, njihov Vlastimir Pavlović Carevac i uz Stefana Grapelija najpoznatiji džez violinista na svetu, ponikao pod njegovim i uticajem Đanga Rajharda.

On je istovremeno bio i prvi veliki kompozitor revijalne muzike tokom pedesetih pa je u takvom ključu bio i ovaj omaž u kome su barabar nastupali i klinci ne veći od muzičkog instrumenta, baš kao i devedesetdvogodišnji Rolf Kun, najistaknutiji živi nemački saksofonista današnjice.

U tom kontekstu treba razumeti dignitet koga džez decenijama uživa u Nemačkoj kroz činjenicu da su naši najčuveniji trubači: Duško Gojković, Stjepko Gut i Milo Pavlović, tamošnji rezidenti.

Ukrajinske zastave kao izrazi solidarnosti

Za kraj i dan posle, nedelja je rekreativni dan.

Žitelji i turisti su pohrlili što u Planten un Blomen (Botanička bašta) i Grose Wallanlagen (Kalemegdan) što na Aussen Alster (Ada Ciganlija).

Da se izležavaju na travi, klinci da se brčkaju po barama, da se vozi skejt, vesla padlbord, jedri u okruženju Ependorfa i Winterhuda (Dedinje i Senjak) tekovinama starog kapitala, naspram onog novog Haffencity-a. Na Šternšanc – Šulterblat graničnoj ulici Altone i Hamburga je poslednja džentrifikovana zona kafea i bašti restorana milenijalsa i onih mlađih, koji verovatno niti su čuli za i ne tiče ih se Elbjazz.

Jednako kako isto tako ne mari i sav treći svet koji se ovde svikao i stekao na Sent Džordžu, kvartu kraj Glavne železničke stanice.

Svi ti stari ili sveže pristigli migranti, njihovi non stop otvoreni dućani i „aščinice“, zavičajni klubovi i novoimprovizovani bordeli, alkohol i duvan, što parkirani električni mopedi, što oboreni e – trotineti na iznajmljivanje, koji čine ovaj metropolis evropskim Njujorkom u sličnostima sa Kvinsom, Bruklinom i Bronksom.

Nad panoramom takvog grada, na većini jarbola, vijore se ukrajinske zastave kao izrazi solidarnosti.

Jedino podsećanje da je u tom paralelnom toku i realnom vremenu tamo negde strašni rat, ali skrajnut u ovdašnjoj vizuri baš poput monumentalnog hamburškog repera, spomenika Bizmarku u rekonstrukciji.

Svakom novopodignutom ciglom i društvenim događajem ovaj grad živi budućnost, potiskujući time PTSP istorijskih sećanja na davno prošlo vreme rata.